“Living Labs”, wat is dat?

Wat verstaan we onder “Living Lab”? Volgens Wikipedia brengt een Living Lab publieke, private, private, zakelijke, private en individuele spelers samen om nieuwe diensten, tools en toepassingen op ware grootte te testen. Het doel is om het onderzoek uit de laboratoria te halen en in het dagelijks leven te brengen, vaak met een strategische visie op het mogelijke gebruik van deze technologieën. Dit alles gebeurt in samenwerking tussen lokale overheden, bedrijven, onderzoekslaboratoria en mogelijke gebruikers. Het gaat erom open innovatie te bevorderen, netwerken te delen en de gebruikers er vanaf het begin van het ontwerp bij te betrekken.

De Living Labs van VILCO in 5 stappen

Het VILCO-team stelt een methodologisch project in 5 stappen voor, dat iets meer dan 2 jaar in beslag zal nemen. Op basis van dit voorstel zullen de onderzoeksmodaliteiten uitgewerkt worden in samenwerking met de burgerinitiatieven en de gemeenten die aan het onderzoek deelnemen.

1. Immersie – zien, luisteren en delen

We stellen een lange immersiefase voor, die ongeveer 5 tot 7 maanden zal duren. Het doel van deze fase is om de realiteit van elke actor in beschouwing te nemen, om met empathie inzicht te verwerven in ieders beperkingen, om de rijkdom aan praktijken op te merken, de lacunes, de individuele en collectieve motivatie te begrijpen, … Op die manier zullen de actoren elkaar beter begrijpen, elkaars projecten doorgronden en vertrouwen opbouwen. De immersie is ook de gelegenheid om met homologen gewoontes en tips uit te wisselen, aandachtspunten te bespreken en naar elkaars ervaringen te luisteren.

Terreinbezoeken – “cross-immersie”

Burgerinitiatieven en overheden bestaan naast elkaar zonder elkaar echt te kennen. Daarom stellen wij voor om in elk van de Living Labs “cross-immersie”-sessies te organiseren: Burgers van lokale initiatieven, gemeentelijke en gewestelijke ambtenaren, professionals en onderzoekers die bij VILCO betrokken zijn, worden uitgenodigd om elk Livings Lab te bezoeken. Telkens wordt er een ‘gastheer’ aangeduid: de lokale overheid of het burgerinitiatief. Tijdens deze kruisbezoeken, die gemiddeld 2 tot 3 uur duren, zal de tandem ‘lokale overheid – burgerinitiatief’ onder de loep genomen worden.

“Beleef mijn leven” – immersie in het dagelijks leven

Voor wie de gelegenheid heeft, organiseren we dagelijkse immersie: gedurende enkele uren (een halve dag, een dag of een avond) volgen één of twee mensen het dagelijks leven van een partner.

Deze immersies, die dichter bij de realiteit van een organisatie staan, verrijken het delen van ervaringen en analyses en vullen de kruisbezoeken aan. In deze sessies komen knelpunten het best naar voren (bv. gebrek aan technische middelen), moeilijkheden (bv. de organisatie van vrijwilligers en de agenda’s voor initiatieven of administratieve beperkingen in gemeenten), sterke punten (bv. de eenvoud van uitwisselingen, individuele en collectieve energie).

2. Bepaling van de werkzaamheden

Zelfdiagnose

Zelfdiagnose maakt het mogelijk om de samenwerking tussen actoren binnen de lokale dynamiek en de ontbrekende schakels te identificeren. Het brengt ook de middelen in kaart die voor de lokale dynamiek van belang zijn. Hulpmiddelen en links worden gemarkeerd door middel van een tweeledige cartografie van de lokale dynamiek.

Degelijkheidstest

Het doel van de degelijkheidstest is het inventariseren van de sterke en zwakke punten van de lokale dynamiek en dus ook de mogelijke innovatiedomeinen. De werking van de dynamiek wordt onderworpen aan een reeks uitdagingen en tests om de veerkracht te toetsen.

3. Co-creatie van oplossingen – scenario’s voor herconfiguratie

Deze fase opent de mogelijkheden door nieuwe oplossingen uit te denken en verschillende scenario’s te projecteren van mogelijke transformaties van de werking, het beheer en het bestuur binnen de lokale dynamiek.

“Co-creatie”-workshops met verschillende actoren worden georganiseerd volgens de klassieke stadia van een creatieproces:

• Brainstorming: ideeën zoeken om mogelijkheden te verkennen en de bestaande modellen en paradigma’s te onderzoeken.
• Sortering: ideeën uit de brainstorming beoordelen en sorteren op basis van type, radicaal karakter, haalbaarheid, transformatiepotentieel, …
• Ontwikkeling: de meest veelbelovende ideeën worden gezamenlijk uitgewerkt en de voorwaarden en modaliteiten van een mogelijke implementatie worden uitgetekend.

4. Experimenteren

Het gezamenlijk testen van mogelijke oplossingen, alvorens ze uiteindelijk te bestendigen en te veralgemenen, is de logische voortzetting van een “co-design”-proces. Sommige experimenten kunnen licht en kort zijn om hun effectiviteit of irrelevantie te bewijzen, terwijl andere meer tijd vergen en continue monitoring vereisen. Het aanpasbare formaat van het experiment is een inherent onderdeel van het “co-creatie”-proces van VILCO. Het kan alleen in overleg bepaald worden en alleen in het licht van elke oplossing die in de loop van het project bedacht wordt. Meerdere experimenten kunnen parallel uitgevoerd worden.

5. Follow-up en bestendiging

Deze stap is essentieel voor de initiatieven en het project zelf:

• Voor de initiatieven garandeert het de consolidatie van de toegevoegde waarde van het project in een logica van autonomisering en dus versterking van de veerkracht.
• Voor het project verstrekt het fundamentele informatie over de modaliteiten van de geleidelijke phasing-out van de omkadering die moet worden toegepast door de overheidsinstanties die ondersteunende processen opzetten die maar al te vaak leiden tot fragilisering en afhankelijkheid van de terreinactoren ten aanzien van het ingevoerde systeem.